Bugünkü hayat standardını gelecekte de korumak isteyen bireyler için tasarlanan bireysel emeklilik sistemi (BES) ülkemizde 2003 yılında faaliyete geçti ve 2013 yılında hayata geçen devlet katkısı teşvikiyle birlikte çok daha avantajlı hale getirildi. Bugün bireysel emeklilik sisteminde milyonlarca katılımcı gelecekleri için tasarruf ediyor.
Bireysel emeklilik nedir?
Peki katılımcılarına pek çok avantaj sağlayan BES nedir? BES, katılımcıların kendi belirledikleri sıklıkta katkı payı ödemesi yaparak birikim yaptıkları bir sistem. Devlet de BES’e ödenen katkı payları için belirlenen limitler dahilinde %25 oranında katkı sağlıyor. Yani sisteme ödenen her 100 TL için 25 TL katkı devlet tarafından katılımcıların bireysel emeklilik hesaplarına yansıtılıyor. Katılımcıların diledikleri zaman sistemden ayrılarak birikimlerini alma imkanı bulunuyor ancak sistemde uzun süre kalınmasını teşvik etmek amacıyla devlet katkısına hak kazanımda belirli süreler mevcut. BES uzun vadeli bir sistem olarak tasarlandığı ve katılımcıların emeklilik döneminde ek gelir sağlanması amaçlandığından devlet katkısının tamamına hak kazanmak için 56 yaşını doldurmuş olmak ve sistemde en az 10 yıl süreyle bulunmak gerekiyor.
Bireysel emeklilikte farklı emeklilik şirketleri tarafından pek çok farklı plan seçeneği sunulmakta. Katılımcılar ödemek istedikleri katkı payı tutarı ve planın sunduğu diğer avantajları değerlendirerek kendilerine uygun özellikteki emeklilik planını seçebilirler. Ödenmesi gereken minimum katkı payı tutarı, dahil olunan plan çerçevesindeki alt sınırdan belirlenir. Her katılımcı, planın asgari katkı payı tutarının altında olmamak koşuluyla kendi bütçesi ve birikim hedefi doğrultusunda, ödemek istediği tutarı belirleyebilir. Katkı payı tutarında herhangi bir üst sınır bulunmaz, daha çok devlet katkısı elde etmek için daha yüksek tutarlarda ödeme yapmak katılımcının faydasına olacaktır. Ödeme dönemleri de katılımcının tercihine bağlı olarak aylık, 3 aylık, 6 aylık ya da yıllık olarak seçilebilir. Bireysel emeklilik hesabına düzenli olarak ödeme yapmak katılımcının gelecekte daha anlamlı bir birikim tutarına ulaşması için çok önemlidir ancak zorunlu değildir. Bütçelerinin el vermediği ve ödemede güçlük çekildiğinde katılımcıların BES ödemelerini dondurma hakkı bulunur. İhtiyaç duyduklarında müşterisi oldukları emeklilik şirketi ile iletişim kurarak katkı payı ödemelerinin dondurulmasını talep edebilirler. Daha sonra diledikleri zaman bireysel emeklilik hesabına ödeme yapmaya devam edilebilirler.
Bireysel emeklilikte birikim yapmak diğer yatırım araçlarını kullanmaktan farklıdır. Toplumda en yaygın olarak bilinen devlet katkısı avantajı dışında, birikimlerin değerlendirilmesi konusunda da pek çok avantajı bulunur. BES’e yatırılan katkı payları emeklilik yatırım fonu adı verilen ve profesyonel portföy yönetim şirketleri tarafından yönetilen fonlarda değerlendirilir. Katılımcılar tasarruflarını altın, mevduat, hisse senedi, eurobond gibi çok çeşitli yatırım araçlarından oluşan fonlarda değerlendirme imkanı bulur ve bu sayede bireysel emeklilik hesabındaki birikimleri daha hızlı oranda artar. Ayrıca, diğer yatırım fonlarının getirileri üzerinden gelir vergisi ve kurumlar vergisi alınırken emeklilik yatırım fonlarının kazançları üzerinden alınmaz. Sisteme girişte genellikle standart bir fon dağılımı sunulur ancak katılımcıların yılda 6 defaya kadar fon değişikliği yapma hakkı vardır. Emeklilik şirketleri düşük, orta ve yüksek risk içeren fon alternatiflerini katılımcılarına sunar. Böylece her katılımcı kendi risk algısına ve getiri beklentisine uygun bir fon dağılımı tercihinde bulunabilir. Birikimlerini faiz içeren yatırım araçlarında değerlendirmek istemeyen katılımcılar için faizsiz fonlar da emeklilik şirketleri tarafından sunulan seçenekler arasındadır. Fonlarla ilgili her katılımcının bilgisi olmayabilir, bu sebeple emeklilik şirketleri katılımcılarına yatırım danışmanlığı sağlamak için özel hizmetler sunmaktadır. Örneğin; Anadolu Hayat Emeklilik, fon dağılımını kişinin yatırımcı karakterine uygun şekilde otomatik olarak değiştiren robot fon danışmanlığı hizmetini katılımcılarına ücretsiz olarak sağlamaktadır.
