Gres yağı nedir? sorusunu blogumuzda sizlere en kolay şekilde anlatmaya çalışacağız. Yağlama özelliği gösteren bir sıvıya, kalınlaştırıcı kimyasalların eklenip belli sıcaklıklarda reaksiyon vermesiyle oluşan, yarı akışkandan katıya kadar değişik fiziksel özellik gösteren yağlama maddesine gres veya Gres Yağı denir. Gres Yağı Kimyasal Formülü ve Yapısı Nedir? %70 ile 95 arası mineral veya sentetik gres yağı %5 ile 30 arası bünye verici %0 ile 10 arası katkılar Gres Yağı Çeşitleri ve Görevleri Sürtünme yüzeylerini ayırmak Yağlayıcı film tabakası oluşturmak Aşınmış partikülleri ve tozu yağlama alanının dışına itmek Sürtünme katsayısını düşürmek Yataklarda sızdırmazlık sağlamak Geniş sıcaklık aralıklarında kullanmak NLGI No. 2-3 gibi sert gresler; Yüksek hızlarda merkezkaç kuvvetlerine karşı koyarlar, Dış kirleticilerin girmesine mukavemet gösterirler, Yüksek sıcaklıkta kıvamlarını korurlar. NLGI No. 0-1 gibi yumuşak gresler; Düşük sıcaklıkta kolay çalışma ve iyi yağlama sağlarlar, Pompa ağzına doğru akışı ve pompalanmayı kolaylaştırırlar, Düşük enerji sarfı bakımından ekonomiktirler. Düşük viskoziteli ince yağ içeren gresler; Yüksek hızlar için uygundurlar, İç ısınma problemleri yaratmazlar. Yüksek viskoziteli kalın yağ içeren gresler; Orta ve düşük hızlar için uygundurlar, Yüksek yük taşıma özelliğine sahiptirler. Gres Seçiminde Genel Kurallar; Daha yüksek hızlarda Daha düşük viskoziteli (daha ince) yağ içeren daha sert gresler Daha yüksek yüklerde Daha yüksek viskoziteli yağ içeren daha yumuşak gresler Daha yüksek sıcaklıklarda Daha yüksek viskoziteli (daha kalın) yağ içeren daha sert gresler Örneğin; 2500-3000 d/d (yüksek devirli rulman gresi için) için: Baz yağı viskozitesi ISO 100-150 (cSt/40oC) Sabun kıvamı NLGI No.2-3 Corfin lubrication blog içeriği gres yağı nedir ? hakkında bilgiler Gres Yağı Hammadesi ve Sınıflandırılması NLGI DERECESİ 25°C’DEKİ İŞLENMİŞ PENETRASYON KIVAM KULLANIM ALANI 000 445 – 475 Çok Akışkan Dişlilerin yağlanmasında 00 400 – 430 Akışkan 0 355 – 385 Yarı Akışkan 1 310 – 340 Çok Yumuşak Rulman ve düz yatakların yağlanması 2 265 – 295 Yumuşak 3 220 – 250 Orta Sert 4 175 – 205 Yarı Katı Sızdırmazlık gresi olarak 5 130 – 160 Katı Musluk Sistemlerinde 6 85 – 115 Çok Katı 7 40 – 70 Aşırı Katı Not: Bir gresin penatrasyon değeri hesaplanırken dikkat edilmesi gereken hesaplama aşağıdaki gibidir. Mesela 1 ve 2 numara gres için hesaplama yapalım: 2_______________265 – 295 burada 1’e geçerken (295+15=310) 1_______________310 – (310+30=340) 340 şeklinde hesaplanmalıdır. 0_______________355 – 385 (340+15=355 – 355+30=385) ÖZELLİK NORMAL GRESLER KOMPLEKS GRESLER SENTETİK KİL KALSİYUM LİTYUM SODYUM ALÜMİNYUM KALSİYUM BARYUM LİTYUM POLİÜRE BENTONİT Damlama Noktası 80 – 105 175 – 205 170 – 200 >260 >200 >260 >260 >250 YOK Maks. Çalışma Sıcaklığı 65 125 125 150 150 150 160 +250 150 Yüksek Sıcaklık Kullanımı Çok Zayıf iyi İyi Çok İyi Çok İyi İyi Çok İyi Çok İyi Çok İyi Düşük Sıcaklık Kullanımı Orta iyi Zayıf İyi Orta Zayıf İyi İyi İyi Mekanik Dayanım Orta iyi Orta Çok İyi İyi Orta Çok İyi Çok İyi Çok İyi Suya Dayanım Çok Zayıf iyi Zayıf Çok İyi Çok İyi Çok İyi Çok İyi Çok İyi Çok İyi Oksidasyon Dayanımı Zayıf iyi İyi Çok İyi Çok İyi Zayıf İyi Çok İyi İyi Greslerde Yapılan Bazı Testler Corfin lubrication blog içeriği en iyi gres yağı seçimi hakkında bilgiler PENATRASYON (ASTM D217 – TS 1799 ISO 2137) Greslerin kıvamlılık derecelerini ölçmek için kullanılır. NLGI (National Lubricating Greases Institue) derecesi olarak da bilinir. ASTM (American Standard Test Metod) ve TSE standartlarına göre ölçüm yapılır. Greslerde penatrasyon değeri şöyle aklımızda kalabilir: Bir çay kaşığını 1 bardak suya attığınızda kaşık hemen dibe inecektir, ama aynı kaşığı 1 bardak bal içerisine attığımızda çok yavaş inecektir. Burada su yumuşak gresi, bal ise suya göre daha sert bir gresi temsil etmektedir. Sızdırmazlık penatrasyonun bir sonucudur. Gresleri sertliği arttıkça sızdırmazlık kabiliyeti artar. Mesela dişli gresleri yumuşak olduğundan dolayı sızdırmazlık kabiliyetleri de düşüktür. DAMLAMA NOKTASI (ASTM D 2265) Damlama noktası bir gresin katı halden sıvı hale geçtiği sıcaklığın belirlenmesinde kullanılır. Lityum sabunlu greslerde damlama noktasının 60 °C altı o gresin çalışma sıcaklığı ile ilgili bilgiler verir. Mesela damlama noktası 200°C olan bir gres ile 130 °C ye kadar çalışılabilir. Ama bu sadece Lityum gresleri için geçerlidir. Diğer gresler için mutlaka danışılmalıdır. YAĞDAN AYRILMA (ASTM D6184 – IP 121) Çoğunlukla işletmelerde ‘’ kanama yada kusma’’ diye nitelendirilir. Gresler uzun süre depolandıklarında veya yüksek sıcaklıklarda kullanıldıklarında içerdikleri yağ bünyeden ayrılma davranışı gösterir. Sıvı yağın sabundan ayrılmasını ifade eder. Rulman yağlamada kısmi olarak yağdan ayrılma istenir. Fakat standartların üstünde yağdan ayrılma yağlama noktasında sabun fazlası oluşturur. Bu ise yağlama hattında akış zorlanmasına ve yetersiz yağmaya sebep olur. Bazı gresler merkezi yağlama sistemlerinde basınç altında yağdan ayrılırlar, bunlara dikkat etmek gerekir. (bu gresler genel de kalsiyum ve kalsiyum kompleks greslerdir) FOUR BALL (DÖRT BİLYA TESTI) (ASTM D2596 – TS EN ISO 20623) Bu teste gresin kaynaklanmaya başladığı yük bulunur. Kaynaklanmanın başlamadığı en yüksek yük, gresin yağlama filminin taşıyabileceği en büyük yüktür. En üstte tahrikli bir bilye ve altında üç adet sabit bilye yer alır. Bilyeler piramit şeklinde yerleştirilir. ASTM D2596’ ya göre test yapılır. Aynı zamanda yük altındaki aşınma çapı da belirlenir. Ağır sanayi ve yüksek basınç altında çalışılan gresler için çok önemli bir testtir. SU SPREY TESTİ (ASTM D4049) Greslerin su basıncı altında metal yüzeyden ayrılma kararlılığının ölçülmesidir. 38 °C deki su 40 psi basınçla gres üzerine 5 dk boyunca püskürtülür ve ayrılan gres miktarı % olarak hesaplanır. EMCOR (ASTM D6138) Rulmanlardaki yağ ve greslerin korozyon önleme yeteneğini değerlendirmeyi amaçlar. Yağ veya gres 80 d/d ve yüksüz olarak sulu ortamda distile su ve deniz suyu ile 110 saat süre ile test edilir. Gres Yağı Seçerken Nelere Dikkat Etmeliyiz? Çok iyi işlenmiş metal yüzeylere mikroskop altında bakıldığında aslında pürüzlü oldukları görülür. Yüzeylerin Yağsız Hareketi: İki metal yüzey arada yağ olmaksızın karşılıklı hareket ettirildiğinde; Yüzeyler ısınır Değen noktalar kaynar Kaynayan noktalar kopar Yüzeyler aşınır. • Keçe ve contalardaki kaçaklar yataklara kir ve kurum dolmasına ayrıca gereksiz yere fazla yağlamaya sebep olurlar. • Merdane yatak kapaklarında kesinlikle tahliye deliği açılmalı ve görünür şekilde konumlandırılmalıdır. Buna göre yağlama miktarı ayarlanabilecektir. Hatalı gres yağı kullanımında sonuç aşağıdaki gibi olmaktadır; Corfin lubrication blog içeriği düşük viskozitenin anlamı hakkında bilgiler Gres Yağı Renkleri Nelerdir? Gres yağları bir çok farklı renge sahiptir. Bazı kullanıcılar gres kalitesini rengine göre yorumlasada bunun çok doğru bir yaklaşım olduğunu söyleyemeyiz. Gıda sektöründe beyaz renkli gresler kullanılırken makine sektöründe kırmızı, sarı ve mavi renkte gresler buluyor. Aynı zamanda iplik sektöründe şeffaf renkle olan greslerde mevcuttur. Buradan da anlaşılacağı gibi birçok gres rengi mevcuttur. Şu renk olur gibi bir genelleme yapmak kesinlikle yanlış olacaktır. Daha basit bir dille anlatmak gerekirse metallerin bir yoğunluk (sertlik) oranı vardır ve iki metal birbirine sürttüğünde sertlik oranı yüksek olan diğer metali aşındırarak eritmeye başlayacaktır. Bütün makina parçalarında oranlar eşitlenemeyeceği için parçalar arasındaki sürtünmeyi yenmek için gres kullanılır. Yağlamanın birinci kuralı; Doğru yağlayıcı seçimi ile doğru yer ve zamanda, doğru miktarda yağlama yapılmalıdır. Greslerin Seçimi • Çalışma Hızı / Devri ( Baz yağ viskozitesi ve kalınlaştırıcı cinsi açısından) • Çalışma Yükü (Darbeli,sürekli,değişken vb) ( Baz yağ viskozitesi, katkı maddeleri açısından) • Çalışma Sıcaklığı ( Baz yağ viskozitesi, damlama noktası, kalınlaştırıcı cinsi açısından) • Uygulama yeri ve şekli ( Merkezi veya tekil vb) ( Kalınlaştırıcı cinsi, penetrasyon açısından) • Yatak, Rulman Tipi ( Penetrasyon açısından) • Uyumluluk ( Kalınlaştırıcı cinsi,baz yağ, katkı maddeleri açısından) Uygun Olmayan Gres Seçiminin Sonuçları • Gresin basılamaması, yataklara ulaşmaması ( Sertlik derecesi veya sabun cinsi) • Gresin yük taşıyamaması, rulman dağıtması (Baz yağ viskozitesi,Kalınlaştırıcı, EP katkıları) • Gresin kanaması, rulman dağıtması, ( Lifli yapının kısa olması, sabun cinsi) • Katkı maddelerinin yetersiz olması (paslanma, aşınma, çizikler vb) ( EP, Aw, AO, Anti korozyon, kuru yağlayıcılar vb) • Yük, sıcaklık ve devir altında gresin hızlı bir şekilde yaşlanması, kıvamının azalması, sakızlaşması, renginin değişmesi, hızlı bir şekilde keçelerden akması. (Sabun cinsi, katkı maddeleri, sertliği) • Damlama noktasının düşük olması sebebiyle gresin kıvamını kaybetmesi.( sabun cinsi, katkılar ) • Ortamdaki suyu fazla miktarda bünyesine alması, paslanmaların oluşması ( sabun cinsi, katkılar ) • Yüksek çalışma sıcaklığına dayanmaması ( sabun cinsi, baz yağ cinsi) • Keçe, Bakır kısımlar, Alüminyum kısımlar, pompa elemanları üzerinde yırtılma, oksitlenme ve paslanmaların oluşması .( Sabun cinsi, baz yağ cinsi,katkı maddeleri) • Soğutma suyu basıncı ile yataktan uzaklaşması ( suya dayanımı, sabun cinsi) • Yüksek devir altında gresin ısınması, zamanla kıvamını kaybetmesi, incelmesi ( Hız faktörü, sertlik derecesi, baz yağ viskozitesi) Doğru Yağlama ile Neler Kazanabiliriz? • Yağlama birliklerinin ( oda, kurul, ar-ge) kabulüne göre makine arızalarının % 60 ı yetersiz veya uygun olmayan yağlama uygulamalarından kaynaklanmaktadır. • Yağlama Sanayinin verilerine göre uygun yağlama makine ömürlerini üç kat daha fazla uzatmaktadır. Tasarruf: • Enerji tüketiminde azalma, sürtünme azalması sebebiyle % 7,5 • Yağlayıcı maliyetinde tasarruf % 20 • Bakım, tamirat ve yedek parça maliyetindeki tasarruf % 20 • Duruş maliyetlerinden dolayı tasarruf % değişken • Yüksek makine kullanım oranı sebebiyle yatırım ve yüksek makine verimi % 1 • Uzun ömür sebebiyle yatırım maliyetlerindeki tasarruf % 5 • İşçilik maliyetinden tasarruf % 0,13 Greslerin Karışabilirlik Tablosu • Yağ tipinin ve markasının değiştirilmesi yağlama sistemine, eski yağın tipine, boya ve contalar ile uyumuna ve sistemin temizlenme ihtiyacına bağlıdır. • Yeni bir yağ markası ve yağ tipi değişimi yeni tedarikçiye danışılarak uygulanmalıdır. • Tecrübesiz bir yağcının elindeki gres tabancası 1030 bar lık basınca ulaşabilir. Yatak sızdırmazlıkları ise 35 bar ın üzerindeki basınca dayanmamaktadır.