Eskişehir’de bir kornea bankası olduğunu ve kornea nakillerinin yapıldığını biliyor muydunuz!
Dünyada yaklaşık 4.5 milyon kişinin glokom nedeni ile kör olduğunu, 2020 yılında ise bu rakamın 11.2 milyon olacağının öngörüldüğünü biliyor muydunuz? Halk arasında göz tansiyonu olarak bilinen glokom ve kornea, göz kapağı hastalıkları konusunda yurt içi ve yurt dışında eğitim alarak uzmanlaşan Eskişehir’de bir kornea bankası kurulması ve kornea nakillerinin yapılmasına öncülük eden Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Nilgün Yıldırım, göz hastalıklarına ilişkin önemli bilgiler verdi.
Göz hastalıkları denince en çok hangi hastalıklar düşünülmeli, hastalar en çok hangi şikayetle size geliyor?
Göz küçük bir organ olarak düşünülür, ancak birçok bölümü ve bunlar ile ilgili hastalıkları vardır. Klinik pratiğimizde gözün ön segmenti ile ilgili hastalıkları daha sık görmekteyiz. Bunlar kırma kusurları, kuru göz, katarakt, konjonktivit, keratit, glokom gibi hastalıklardır Ancak son yıllarda toplumda diabet, hipertansiyon gibi hastalıkların yaygınlaşması ve yaşamın uzaması ile paralel gözün arka segmenti olan retina ile ilgili problemler de sık görülmektedir.
Hastalar genellikle görme yakınmaları ile bize başvuruyorlar. Gözlerde yanma, batma ve kaşıntı ikinci sırada doktora gelme nedeni oluyor.
Göz sağlığımıza dikkat ediyor muyuz? Bunun için neler yapmalıyız?
Göz sağlığı için yıllık göz muayenesi olunması ve doktorun önerdiği tedaviye uyulması çok önemlidir. Örneğin gözlük ihtiyacı varsa bunun takılması, kontakt lens kullanılıyorsa lenslerin doktor kontrolünde alınması ve kullanım prensiplerine uyulması, ya da glokomu (göz tansiyonu) varsa göz damlalarının zamanında kullanılması ve takiplerin aksatılmaması gibi…..
Göz sağlığımız ile ilgili toplumda farkındalık yaratan programlar toplumda oldukça etkili olmaktadır. Örneğin glokom ile ilgili 40 yaş üstünde yıllık göz muayenesi erken tanı için yeterlidir. Ailede glokomu olan kişilerde ise; 35 yaştan itibaren muayene olunması önerilmektedir. Yine çocuklarda okul öncesi dönemde; şeker hastalarında dahiliye muayenesi ile birlikte göz kontrollerinin de yapılması çeşitli programlarda vurgulanmaktadır.
Eskişehir göz hastalıkları tedavisinde ne durumda?
Eskişehir her türlü göz hastalığı tedavisinin kaliteli bir şekilde yapıldığı şanslı bir kent. Çok değerli ve mesleğinde ehil hekimler hem devlet hem de özel hastanelerde çalışmakta. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi ise göz hekimlerinin yetiştirilmesinde, her türlü hastalığın tanı ve tedavisinde ülke çapında önemli bir merkez niteliğindedir.
Sizin uzmanlık alanlarınız neler?
Göz hastalıklarında branşlaşma ile ilgili TOD’da 15 alt birim mevcut. Bu branşlar ile ilgilenen meslektaşlarımız birimlere üye olup derinlemesine çalışmalar yapmaktadır. Ben gözün ön segment hastalıkları ile ilgilenmekteyim. Glokom, kornea ve göz kapağı hastalıkları konusunda yurt içi ve yurt dışında eğitim alarak uzmanlaştım. Ayrıca kliniğimizde kornea bankası kurulması ve kornea nakillerinin yapılmasına öncülük yaptım.
Glokom nedir peki, risk faktörleri nelerdir?
Glokom halk arasında göz tansiyonu olarak bilinen sinsi bir hastalıktır. Ancak göz tansiyonunun ölçülmesi tek başına glokom var ya da yok dedirttirmez. Göz muayenesinin tam olarak yapılması, göz sinirinin incelenmesi ve görme alanının test edilmesi gereklidir. Bazı risk faktörlerinin bulunması bu sinsi hastalığın olma olasılığını arttırır. Örneğin kişinin ailesinde glokom olması, yüksek veya düşük kan basıncı, miyopi, diabet ve migren risk faktörleridir.
Ülkemizde glokomun ve glokomdan kaynaklanan körlüğün yaygınlığı nedir?
Dünyada yaklaşık 4.5 milyon kişinin glokom nedeni ile kör olduğu, 2020 yılında ise bu rakamın 11.2 milyon olacağı öngörülmektedir. Yaşlı nüfus arttıkça bu sayının daha da artması beklenmektedir. Yaş ile birlikte görülme sıklığı artış gösteren glokomun 40 yaş üstü görülme oranı ortalama yüzde 2’dir. Ülkemizde glokom görülme sıklığı ile ilgili bölgesel çalışmalar bulunmaktadır. Örneğin Eskişehir bölgesinde 40 yaş üzeri yaklaşık 5300 kişinin tarandığı çalışmamızda yüzde 1.89 oranında glokom ve oküler hipertansiyon saptadık. Bu da dünyadaki oranlara benzer bir sonuç idi. Ancak glokomdan kaynaklanan körlük oranı hakkında istatistiksel bir veri maalesef ülkemizde bulunmamaktadır.
Glokoma yakalanmamak için ne yapmalı? Bu hastalığa bağlı körlüğün önüne geçilebilir mi?
Bir kişinin glokom olması engellenemez, ancak erken tanı ve tedavi ile glokoma bağlı göz siniri hasarının gelişmesi önlenebilir. Glokom tedavisinde amaç, göz içi basıncını göz sinirinde hasar yapmayacak seviyeye düşürmektir. Bunun için ilaç (damla), lazer veya cerrahi gibi tedavi seçeneklerinden biri veya bir kaçı hastaya ve hastalığın evresine göre tercih edilir. Glokom tedavisinde yol gösterici bir rehberimiz var ancak her tedavi her hasta için uygun olamayabilir. Glokomun tipi, hastalığın derecesi, hastanın yaşı, sistemik risk faktörleri, ilacın yan etkisi ve etkinliği gibi faktörler kişiye özel tedavi planlamasını gerektirebilir.
Ailesinde glokom olan kişilerin daha dikkatle ve yakından izlenmesi gerekir. Hasta vücut - hasta göz kavramı glokom için çok geçerli bir durumdur. Genel sağlığımıza dikkat etmek hastalığın hasarını en aza indirmek açısından çok önemlidir. Glokoma bağlı körlük gelişmesindeki en önemli nedenler olan tanının geç konulması, tedavinin aksatılması ve/veya takiplere uyulmaması engellenirse glokomdan kör olan kişi sayısı azalacaktır.
Türk Oftalmoloji Derneği (TOD) hakkında bilgi verir misiniz? Derneğin ne tür çalışmalar yürüttüğünden kısaca söz eder misiniz?
TOD göz hekimleri arasında koordinasyonu sağlayan bilimsel bir kuruluş olup 1928’de kurulmuştur. Ülkemizdeki tüm göz hekimleri tek bir dernek altında toplanmışlardır. Bu da çok özel bir durumdur TOD’un şubeleri vardır ve her şubenin toplantı takvimi, ulusal kongre ve sempozyum yapması ile ilgili programı bellidir. TOD göz hekimlerinin bilimsel bilgi ve becerisini en üst düzeye çıkartmayı amaç edinmiş olmak ile birlikte halkı göz sağlığı açısından da bilinçlendirme misyonunu da üstlenmiştir.
Ben bu dönem Bursa şubesi başkanıyım. Şubemiz, Bursa, Eskişehir, Çanakkale, Balıkesir, Kütahya, Bilecik ve Yolava illerini kapsamaktadır. Bu yıl Ocak ayında kış sempozyumunu başarı ile yaptık, 2018 Ulusal Kongre’yi de Bursa Şubesi olarak yine biz yapacağız. TOD bünyesinde bulunan her birim kendi konusunda değişik aktiviteler yapmaktadır. Bilgi ve beceri aktarım kursları ile eğitimde devamlılık sağlanmaktadır. Halkı bilinçlendirmek için
Glokom, sarı nokta hastalığı, diabetik retinopati konusunda farkındalık çalışmaları yapmaktadır. TOD web sitesinde her türlü göz hastalığı ile ilgili bilgi vermektedir.
Eskişehir’de bu alanda çalışma yapıyor musunuz?
Tüm dünya ile birlikte her yıl Mart ayında glokom haftası etkinliklerini glokom birimi ile birlikte Eskişehir Osmangazi Üniversitesi olarak çeşitli aktiviteler ile gerçekleştirmekteyiz. Bu hafta dahilinde AVM merkezinde ve üniversite salonlarında göz tansiyonu ölçümü yaparak, el broşürleri dağıtıyoruz Ayrıca yerel yönetimler ile birlikte halka yönelik organizasyonlar ve bilinçlendirici afiş çalışmaları yapıyoruz. Hatta sinsi glokom hastalığının sanatçı gözü ile yorumlandığı resim ve seramik sergisini üniversitemiz bünyesinde sergiledik.
Her yıl bu çalışmaları WGA ile birlikte yürütmekteyiz.
Kornea nakli nedir ve nasıl gerçekleştirilir?
Kornea, gözün kırıcılığı en yüksek olan şeffaf bir tabakasıdır. Kornea saydamlığını kaybeder ise gözün arka bölümü sağlam bile olsa ışık arkaya ulaşamayacağı için görme gerçekleşemez. Bu bölgenin saydamlığını bozan tüm hastalıklar örneğin kornea enfeksiyonları, ödem, travmaya bağlı skar ve keratokonus kornea nakli gerektiren durumlardır. Bu arada gözlükten kurtulmak için yapılan cerrahi girişimlerde kornea tabakası üzerinde yapılmaktadır. Bu neden ile kornea gözün oldukça önemli bir tabakasıdır.
Genellikle halk arasında göz nakli olarak bilinen kornea nakli bir doku naklidir organ değil. Gözün tümü değiştirilmemektedir. Kornea dokusu ise göz bankalarından temin edilir.
Eskişehir’de bu işlem uygulanıyor mu? Nasıl ve nerede?
Eskişehirde 2 tane kornea bankası mevcut ve kornea nakli yapılıyor. Sağlık bakanlığına bağlı çalışan bu merkezlerden biri üniversitemizde diğeri Yunus Emre Devlet Hastanesi’nde bulunmaktadır.
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları Ana Bilim Dalı’nın çalışmaları hakkında bilgi verirmisiniz?
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Göz Hastalıkları Ana Bilim Dalı’nda yaklaşık 35 senedir çalışmaktayım. Akademik hayatım asistanlık dahil bu klinikte geçti. Kliniğimizin gelişmesi için tüm çalışma arkadaşlarımla birlikte yoğun bir çaba sarf ettik ve halen de çabalıyoruz. Şimdiye kadar bir çok proje tamamladık. Klinik ve laboratuvar çalışmaların dışında özellikle üniversite toplum yakınlaşmasını sağlayan ve topluma hizmet eden çalışmalara ağırlık vermekteyiz. Göz hastalıkları konusunda ülkemizde oldukça yetersiz olan hastalık görülme sıklığı ile ilgili epidemiyolojik çalışmaları gerçekleştirmekteyiz. Bu konuda daha önce bahsettiğim glokom prevelans çalışması, 65 yaş üstü bireylerde retina hastalıklarının görülme sıklığı, psödoeksfoliasyon sendromu (göz dışı tüm sistemleri de etkileyen bir hastalıktır) görülme sıklığı ve okul taramaları kliniğimizin önemli projeleridir.
Bunun dışında Göz AD’nın bölgesel olmaktan öte hizmetleri vardır. Örneğin premature retinopati için Türkiye’nin her yerinden hasta refere edilen bir merkezdir.
