Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Gülcan Güleç, sigara kullanımının her beş ölümden biri ile ilişkili olduğunu belirterek, sigara bırakma yöntemlerini anlattı. Prof. Dr. Güleç, sigara kullanımının önlenebilir ölüm nedenlerinin başında geldiğini belirtti. Sigaranın zararları için konuşan Güleç, "Sigara kullanımı yaklaşık her beş ölümden biri ile ilişkilidir. Sigara karşıtı kampanyalara karşın maalesef sigara kullanımı yüksek oranlardadır. Bu bağımlılığın tıbbi adı ‘nikotin kullanım bozukluğu’dur. Sigaranın içinde nikotinin de dahil olduğu yaklaşık 400 farklı madde bulunmaktadır. Nörobilişsel işlevler üzerine etkisi ile bağımlılıktan sorumlu nikotin, alınmadığı zaman yoksunluk hissi yaratarak; disforik ya da depresif duygu durum, uykusuzluk, çabuk sinirlenme ve öfkelenme, anksiyete (sıkıntı hissi), düşünceleri yoğunlaştıramama, huzursuzluk, kalp hızında azalma, iştah artması ya da kilo alma gibi çeşitli durumlara yol açmaktadır. Nikotinin yanı sıra diğer pek çok biyoaktif madde de ağız boşluğu, solunum sistemi, kalp ve dolaşım sistemi, beyin dokusu ve hücre zarı işlevlerini olumsuz etkileyebilmektedir. Nikotin, sigara kullanan kişiyi bağımlı yaparken sigaranın içindeki diğer maddeler genetik yatkınlığına bağlı olarak farklı hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur.” Sigarayı bırakma sürecinin 5 aşamasından bahsetti Bağımlılıktan kurtulmada sigarasız bir yaşamı arzulama ve kararlı yaklaşımın çok önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Güleç, beş aşama ile sağlıklı yaşama kavuşulabileceğini söyledi. Kişinin sigarayı bırakmaya yanaşmadığı farkındalık öncesi bir dönem olduğunu söyleyen Güleç, “Kişi sigara kullanma davranışının sonuçları hakkında bilgi sahibi değildir ya da bu bilgiyi almaktan kaçınır, inkâr eder. Sigara kullanımının olumlu yönlerine odaklanmış durumdadır ve sigara içtiği halde çok uzun süre yaşamış tanıdıkları vardır ancak bu durum güvenilir değildir. Örneğin, bir uçak kazasından sağ kurtulmanız uçak kazalarının ölümcül olmadığı anlamına gelmez. Bırakmanın düşünüldüğü farkındalık evresinde kişinin sigara kullanımı ile olumlu ve olumsuz düşünceleri birbirine yakındır. Sigarayı bırakmanın faydalı olacağının farkındadır ancak hemen bırakmak istemez, bahanelerle erteler. Üçüncü aşama bırakmaya karar verilen evredir. Yakın bir zamanda sigarayı bırakmayı plânlamış kişinin sigara ile ilgili olumsuz düşünceleri ağırlık kazanmıştır. Bırakma-deneme aşaması; kişinin ilaç kullanarak, terapi ile bazen bilimsel olmayan yöntemlerle ya da kendiliğinden sigarayı bıraktığı ilk 6 aylık evredir. Bırakmayı sürdürme evresinde ise bağımlı, 6 aydan fazla süredir sigara kullanmamaktadır ve tekrar başlamayı düşünmemektedir” diye aktardı. “Sigara bırakma poliklinikleri yardıma hazır” Sigara bırakma polikliniklerine başvuran hastalara sigara bırakma programı hazırlandığını belirten Prof. Dr. Güleç, polikliniklerin işleyişine yönelik şu bilgilendirmede bulundu: “İlk iki hafta içinde bırakma günü belirlenir. Bu süre içerisinde hastalar sigara polikliniklerinde yoksunluk bulguları ile nasıl başa çıkacağı konusunda bilgilendirilir. Hastalara ev ve iş yerlerinde sigarayı çağrıştıracak nesneleri uzaklaştırması, alkol kullanımından ve sigara içenlerden uzak durması, yeni günlük aktivitelere (spor, hobi, vs.) başlaması, derin nefes alıp verme, gevşeme egzersizleri, yüzünü yıkama, duş alma, diş fırçalama, bol su içme ve yoğun sigara içme isteği duyduğunda meyve yeme gibi önerilerde bulunulur. Bırakma gününden itibaren sigara içmemesi gerektiği anlatılır. ‘Bir taneden bir şey olmaz’ diyerek sigaraya yönelme ihtimali hatırlatılarak bundan mutlaka kaçınması, yoksunluğun yoğun yaşandığı ilk 3 haftaya dikkat etmesi gerektiği vurgulanır. Yoksunluk döneminde tavsiyelerin yanı sıra ilaç tedavisinden de yararlanılabilir. Doktor kontrolünde nikotin bandı, nikotin sakızı, Bupropion (Zyban) ve Vareniklin (champix) ilaçları kullanılabilir. Bu iki ilacın temel etkisi sigaradan haz alınmasını önlemektir. Bu şekilde sigarasız günlerin devamı getirilir. İlk 6 aylık sürecin sonunda ‘sigara bağımlılığımı yendim, kontrolüm altında artık ara sıra sigara içebilirim’ düşüncesi düşülebilecek en büyük tuzaklardandır. Çünkü bir kez bağımlı olmuş iseniz her zaman bağımlısınızdır. O tek sigaranın arkası hızla gelebilir.” Daha ayrıntılı bilgi ve tavsiye için vatandaşları sigara polikliniklerine ve psikiyatri uzmanlarına başvurmaya davet eden Prof. Dr. Güleç “Önemli olan geç kalmadan bırakabilmektir. Özellikle 35 yaş öncesi bırakmak çok faydalıdır ama kaç yaşında olunursa olunsun zararın neresinden dönülürse dönülsün kâr olduğu unutulmamalıdır” dedi.