5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) "Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar" başlığını taşıyan 247, 248 ve 249. maddeleri zimmet suçunu düzenlemektedir. Kamu görevlisinin, kendisine teslim edilmiş ya da koruması altındaki malı, kendi ya da başka birinin yararına olacak şekilde haksız yere sahiplenmesi durumu, beş ile on iki yıl arasında hapis cezası almasına sebep olur.
Suçu gizlemek amacıyla aldatıcı hareketlerde bulunan kamu görevlisinin cezası artırılırken, malı bir süre kullanıp sonra iade eden kişinin cezası hafifletilir. Malın değeri düşükse verilecek cezanın miktarında indirim uygulanabilir. Zimmet suçunu sadece kamu görevlileri işleyebilir. Bu bakımdan hırsızlık suçundan keskin şekilde ayrılmaktadır.
Türk Dil Kurumu, zimmeti "Kurum ve kuruluşlarda görevlilere imza karşılığında teslim edilen para ve eşya" ve "yasal olmayan yollardan birinin üzerine geçirip ödemek zorunda olduğu para" olarak açıklar. Bu suçun korumak istediği temel değer, kamu görevlilerinin görevlerini uygun şekilde yerine getireceğine dair toplumsal güvendir.
Zimmet Suçu Nedir ve Cezası Nedir?
Kamu görevlisinin, görevinden dolayı zilyedliğine geçen ya da koruması altındaki malı haksız yere zimmetine geçirmesi, zimmet suçunu oluşturur. Bu malı, suça konu mal üzerinde sahiplenme yetkisi gibi tasarrufta bulunarak kullanabilir, başkasına verebilir ya da satabilir. Suçun konusu hem taşınır hem de taşınmaz malları kapsayabilir ve malın mülkiyeti kimin adına kayıtlı olursa olsun suçun mahiyeti değişmez. Zimmet suçu için kanun 5 ila 12 yıl arasında hapis cezası öngörmüştür ve bu ceza, çeşitli durumlara göre artırılabilir veya azaltılabilir.
Zimmet Suçunun Faili Olabilecek Kişiler
Zimmet suçu, sadece kamu görevlileri tarafından işlenebilen bir suçtur. TCK'nın 6. maddesine göre kamu görevlisi, kamusal faaliyetlere atama, seçilme ya da herhangi bir şekilde katılan kişidir. Zimmet suçu, kamu görevlisinin malı koruma ve gözetim yükümlülüğü kapsamında olduğunda oluşabilir. İştirak halinde bulunanlar dışında, kamu görevlisi olmayan kişiler bu suçu işleyemez.
Zimmet Suçunda Cezanın Artırılmasını Gerektiren Nitelikli Haller
Zimmet suçu, suçun açığa çıkmaması için yapılan aldatıcı davranışlarla işlenirse, ceza yarı oranında artırılır. Kamu görevlisinin, suçu gizlemek için aldatıcı davranışlar sergilemesi, cezanın artırılmasını gerektirir. Hileli davranışlar, suçun gizlenmesi amacıyla yapılan ve aldatıcı nitelikte olan eylemlerdir.
Zimmet Suçunda Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Nitelikli Haller
Zimmet suçuna konu olan malın düşük değeri, suçun varlığını etkilemez fakat cezada indirim yapılmasını sağlar. Malın değeri düşükse, ceza üçte bir ile yarısı arasında indirilir. Bu, yasal bir zorunluluktur ve hakimin takdirine bırakılmamıştır.
Kullanma Zimmeti Suçu Nedir ve Cezası Nedir?
Kullanma zimmeti, kamu görevlisinin zilyedliğine verilen malı geçici olarak kullanıp sonra iade etmesidir. Bu durumda, ceza yarı oranına kadar indirilebilir. Ceza indiriminde hakimin takdir hakkı vardır ve failin iade niyetinin olup olmadığı her durumda ayrı değerlendirilir.
Denetim Görevinin İhmali Suretiyle Zimmet Suçu ve Cezası
TCK'nın 251. maddesi, zimmet suçunun işlenmesine göz yuman denetim görevlilerinin de suça ortak olduğunu belirtir. Görevini ihmal eden kamu görevlisi, üç aydan üç yıla kadar hapis cezası alabilir.
Zimmet Suçunda Etkin Pişmanlık
Zimmet suçunun faali, malı iade ederse ya da zararı tazmin ederse, cezada indirim uygulanır. İndirim oranları, suçun fark edilme aşamasına göre değişir. Hüküm verildikten sonra etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanılamaz.
Zimmet Suçu Şikayete Tabi Bir Suç mudur?
Zimmet suçu, şikayete bağlı olmayan ve kovuşturma başlatılmasını gerektiren bir suçtur. Bu suç, uzlaşma kapsamında da değildir.
Zimmet Suçunda Görevli Mahkeme ve Dava Zamanaşımı Süresi
Zimmet suçunda görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemesidir ve yetkili mahkeme, suçun işlendiği yer mahkemesidir. Bu suç için öngörülen dava zamanaşımı süresi 15 yıldır, bu da ilgililerin suçu bildirmek için bu süre zarfında harekete geçmeleri gerektiği anlamına gelir.
Zimmet Suçu ile Rüşvet Suçu Arasındaki Farklar
Zimmet ve rüşvet suçları arasında belirgin farklar bulunmaktadır. Zimmet suçunda, kamu görevlisinin görevi dolayısıyla zilyetliği altına girmiş malı kendisi veya başkası için haksız yere sahiplenmesi söz konusudur. Buna karşın, rüşvet suçunda, malın görev nedeniyle kamu görevlisine devredilmiş olmasının zorunlu olmadığı, kamu görevlisinin belli bir menfaat karşılığında haksız bir iş yapması durumu ele alınır. Rüşvet suçuyla ilgili daha fazla bilgiye "Rüşvet Suçu ve Cezası" başlıklı yazıdan ulaşılabilir.
Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 24/11/2021 tarihli 2018/3549 Esas, 2021/5758 Karar sayılı ilamı:
"...Kızılcahamam PTT Merkez Müdürlüğünde tahsilat gişesi memuru olarak görev yapan sanığın, 26/03/2014 tarihinde kasasındaki 2.300,00 TL'yi alıp şahsi banka borcunu ödemesi, bu durumun aynı gün PTT müdürü ve veznedar tarafından tespit edilip tutanak altına alınması ve sanığın ertesi gün paranın kasaya iade edilmesi eyleminin basit temellük zimmeti niteliğinde olduğu, herhangi bir ihbar, uyarı, denetim ve şikayet olmaksızın paranın geçici süreyle kullanımı ve yatırılması halinde oluşabilecek kullanma zimmeti suçunun unsurlarının somut olayda gerçekleşmediği..."
Bu karar, zimmet suçunun ve kullanma zimmetinin somut olayın şartlarına göre değerlendirilmesi gerektiğini örneklendirir. Bu tür kararlar, zimmet suçu ile ilgili yargı pratiğinde önemli bir yer tutar.
