Sosyal Güvenlik İl Müdür Vekili İbrahim Kısa, kurum olarak kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında uyguladıkları temel politika başlıklarından birinin sosyal güvenlik konularında yapılan rehberlik ve bilgilendirme çalışmaları olduğunu söyledi.

Kısa,  bu nedenle, Sosyal Güvenlik Kurumu olarak, rehberlik anlayışını esas alan bir yöntem ile kayıtlı istihdamı teşvik etmeye çalıştıklarını ifade ederek şunları söyledi:

“Bu çerçevede Müdürlüğümüz tarafından çeşitli dönemlerde belirlenen işyerleri, sendikalar, ilgili STK’lar, basın-yayın kuruluşları rehberlik amacıyla ziyaret edilmekte veya bu gruplar aracılığıyla kamuoyuna yönelik çeşitli bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirilmektedir.

Bu faaliyetlerde işverenlere veya çalışanlara sosyal güveliğin önemi, kayıt dışı istihdamın olumsuz sonuçları, sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri ile uygulanmakta olan sigorta primi teşvikleri hakkında bilgi verilmesi amaçlanmaktadır. 2019 yılı içerisinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 3 yıllık Yeni Ekonomik Program çerçevesinde kayıt dışı istihdam hakkında ‘Kayıtlı istihdamın teşvikine yönelik olarak, veri analizine dayalı risk odaklı denetim faaliyetleri yaygınlaştırılacak, kayıt dışılığın yaygın olduğu sektörler öncelikli olmak üzere, yönlendirici ve rehberlik edici denetim faaliyetleri artırılacaktır. Kayıt dışı istihdamla mücadele konusunda ilgili kurumlarla iş birliği yapılacak ve teknolojik altyapının entegrasyonu sağlanarak denetim sistemleri etkinleştirilecektir.’ eylem maddesi yer almaktadır. Bu eylem maddesi kapsamında kayıt dışı istihdamla etkin mücadele edilerek 2023 yılında kayıt dışı istihdam oranının %15 seviyelerine düşürülmesi hedeflenmektedir. Bu hedefin gerçekleşmesi kapsamında istihdama ilişkin verilerin paylaşılması için protokollerin yapılarak toplam 10 Bakanlık/kurum kuruluş ile veri paylaşımı altyapısının kurulması, denetimin etkinleştirilmesi, alınan veriler ile yapılan değerlendirmeler altında denetim faaliyetleri riskli alanlara ve sektörlere kaydırılarak bu şekilde yönlendirici ve rehberlik edici denetim faaliyetleri artırılarak denetimde etkinliğin sağlanması amaçlanmaktadır. 

Çalışanların sosyal güvenlik sistemine dahil olmaları hak ve aynı zamanda bir yükümlülüktür. Çalışmaya başlayan herkes kanunen mutlaka sosyal güvenlik sistemine dâhil olmak zorundadır. Çalışanlar kanunen bu hakkın yerine getirilip getirilmediğini işverenden isteme ve yerine getirilmediği takdirde yasal yollara başvurma haklarına sahiptir. İşverenler ise gerek kendisini gerekse yanında çalıştırdığı kişileri sosyal güvenlik kurumuna bildirmek zorundadır. Bu bağlamda kayıt dışı istihdam; çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi ya da çalışma gün veya ücretlerinin eksik bildirilmesidir. Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir.  Çalışanların sigortalı olarak çalıştırılmaları anayasal bir hak olmakla birlikte aynı zamanda hem çalışanlar hem de işverenler açısından bir zorunluluktur. Yani işverenlerin çalışanlarını sigortasız olarak çalıştırma hakları olmadığı gibi çalışan kişilerin de sigortasız çalışmak veya sigortasız çalışmayı istemek gibi bir hakları söz konusu değildir. Bununla birlikte işverenlerin genel olarak uygulanan teşviklerden yararlanabilmeleri için sigortasız işçi çalıştırmamak, SGK’ya verilmesi gereken bildirgeleri zamanında vermek, primlerini düzenli ve zamanında ödemek, sahte sigortalı bildiriminde bulunmamak gibi temel yükümlülükleri yerine getirmeleri gerekmektedir.

Çalışanların çalışmalarının işverenler tarafından Kurumumuza bildirilip bildirilmediğini veya hangi kazanç seviyesinden bildirildiğini kısa sürede öğrenebileceği birçok yol vardır. PTT’den alınan e-devlet şifresi ile www.turkiye.gov.tr adresinden sorgulama yapılabilir, 7 gün 24 saat ‘Alo 170’ Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi aranabilir, cep telefonun kısa mesaj bölümüne P boşluk TC Kimlik Numarası boşluk Aile Sıra Numarası yazılarak 5502’ye bütün operatörlerden kısa mesaj gönderilebilir,  il ve ilçelerde bulunan tüm sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezilerine başvurarak sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadığı ve hangi kazanç seviyesinden bildirildiği kısa sürede öğrenilebilir.

Çalışanlar sigortasız çalıştırıldıklarını ya da ücretlerinin veya çalışma sürelerinin eksik bildirildiğini düşündüklerinde, ihbar ve şikayetlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi “Alo 170” i 7 gün 24 saat arayarak ya da en yakın sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine şahsen başvurarak iletebilirler.

Söz konusu program çerçevesinde yaygın ve yoğun denetim faaliyetlerinin kasım ayı içerisinde de devam edecektir.”