Bu kavramlara genişlik getirebilmek için her bir kavramı gözden geçirmeye çalışalım
Dijital transformasyon süratle hayatımızın her alanını etkilemeye devam etmekte. Bu transformasyon döneminde birtakım kavramların iç içe geçmesi mecburi. Kafa karışıklığının yaşandığı alanlardan bir tanesi de para pazarı; kripto para, dijital para, coin, altcoin, token gibi kavramlar sıklıkça birbirlerinin yerine kullanılabiliyor. Bu kavramlara genişlik getirebilmek için her bir kavramı gözden geçirmeye çalışalım.
İtibari para
ABD Başkanı Nixon 1971 senesinde, tarihten beri kıymetli metallere endeksli olan para birimini kökten değiştirdi; ABD dolarının altın ve gümüş karşılığı basılma zorunluluğunu kaldırdı. Bu sayede ABD de hazine güvencesine dayalı “İtibari Para – Fiat Money” sistemine geçilmiş oldu.
Fiat kelimesi "olması gereken" manasına gelir; devletin bir yasa ile para biriminin bir kıymeti olduğunu bildirmesidir gerçekte. Böylece devletlerin ekonomik kriz zamanlarında diledikleri miktarda, “karşılıksız” para basmalarının önü açık oldu.
Dijital para
Dijital para ilk olarak, bankadan nakit para çekmek yerine, bankadaki paraları dijitalleştirip, elektronik kartlara yükleyerek yahut kredi kartları kullanarak her çeşitli günlük, ticari ve mali işlemlerde kullanılmaya başlandı. Bir ileri aşamada şayet, internet üzerinden bankadaki paranız ile mali işlemler yapılmasının önü açıldı.
Sanal para
Oyunlarda sarfedilen dijital para birimleri farazi para sınıfına girer.
Kripto paralar
Kripto para, Coin ve Token gibi dijital paraların genel isimi olarak bilinmektedir. Blockchain'ler üzerindeki dijital paraların güvenlik sistemi, kriptografi sisitemi ile güçlendirildiğinden bu isim ile anılmaktadır. İtibari para gibi alım-satım işlerinde kullanılabilirler.
Coinler
Kripto para, Bitcoin, Ether, Litecoin, Dogecoin gibi Blockchain altyapısı üstünde yaratılan ve dijital kıymeti olan programlardan başka bir şey değillerdir. İtibari para gibi rastgele bir kıymetli metal yahut hazine emniyeti karşılığında çıkartılmamaktadırlar. Özünde, blockchain üstünde yaratılan birer akil (SMART) kontrattırlar
Her coin'in kendi blockchain'i vardır. Bir coin yaratmanın birinci adımı bir blockchain yaratmaktır. Bu şayet epey pahalı bir iştir. Dünyanın her tarafında bu blockchain'e dayanak verip, madencilik yapacak şahıslara gereksinim vardır. Madencilerin kullandığı tesisat dahi epey pahalıdır. Kullanılan elektrik miktarı şayet inanılmazdır. Dolayısıyla coin yaratmak isteyenlerin epey mühim miktarlarda yatırım yapması gerekmektedir.
Coinlerin akil kontratlar olduğunu söylemiştik; coin yaratmanın ilk koşulu olan blockchain yaratıldıktan sonra yapılacak şey bu platforma yaratmak dilediğiniz coin ile ilgili şartları yazmaktır. Bu kontrata yaratacağınız coin'in ismini ve sayısını yazmanız yeterli olacaktır. Örneğin; 100 Milyon adet AAA coin'i, tanesi 0.0000001 USD'den, 20 yıl içerisinde pazara sunuyorum, gibi bir taahhüt yeterli olacaktır. Bundan ardından kullanıcıların güvenini kazanmaya kalıyor.
Coin'lerin ve birtakım token'ların ortak özelliği ondalıklara bölünebiliyor olmalarıdır. Bu sebeple 1 BTC yahut 1 ETH alabilmek mecburiyetinde değilsiniz, 0.0001 de alabilirsiniz.
Akıllı sözleşme içeriğine dahi bir tanımlama getirelim: Blockchain üstüne yazılmış olan bu kontratlarda belirtilen koşullar takip edilip, uygulanan alış verişler bireylerin elektronik cüzdanlarına kaydedildiği için akil olarak tanımlanmaktadır. Sonuçta sözleşme koşulları öneme alarak yazılmış olan bir algoritma çalışmaktadır. Yapay akıl gibi, yaptıklarından öğrenip, kendi başına kararlar alabilme yeteneği yoktur. SMART özelliğinden ötürü Akıllı Kontrat olarak tanımlanmaktadır.
Ayrıca bu kontratların hiç bir kanuni esası ve emniyeti de yoktur. Tamamen pazarının ve kullanıcıların güveni üzerinden yürümektedir.
Altcoinler
Daha evvelki yazılarımda dahi açıkladığım üzere, bu blockchainler zaman içinde çatallanıp, bölünürler. Genellikle bu çatallanma neticesinde birtakım üyeler ayrılıp, kendi blockchainlerini kurarlar.
İlk kripto para birimi olan Bitcoin'in ve ardından kurulan Etherium'un çatallanması neticesi doğan başka coinlere altcoin denilirken gittikçe bu tarif Bitcoin dışındaki bütün coinler için geçerli olmuştur.
Token
Kelime manası ‘jeton' olan token'ların coin'lerden en mühim farkı kendi blockchain'lerinin olmamasıdır. Var olan blockchain'lerin üstünde etkinlik gösterirler. Bundan ötürü üretilmeleri de epey kolaydır.
Akıllı sözleşme yapısının uygunluğundan ötürü pekçok token Etherium üstünde etkinlik göstermiştir. İsminin nihayetinde coin eki olan Enjin Coin, Telcoin ve MaidSafe Coin gibi birimler gerçekte birer token'dır.
Token'lar birer projenin finansmanı için pazara sunulmuş dijital varlıklardır; bir kıymeti, hizmeti yahut bir ürünü temsil edebilirler. Fonksiyonlarına göre sınıflarsak karşımıza üç farklı token çeşidi çıkmaktadır. Bunlar, hizmet token'ı, menkul kıymet token'ı ve pay senedi token'ıdır. Bir hizmet token'ı, program, dijital içerik ve gibi. gibi hizmetlere yahut ürünlere ulaşım imkânı verir. Bir menkul kıymet token'ı reel hayattaki fiziki varlıkları temsil edebilir. Bir pay senedi token'ı dahi bir şirkette kısmi sahipliğe karşılık gelir.
Token'lar kendi etkinlik alanları dışında alış veriş hedefiyle kullanılamazlar. Token'ı bir futbol maçı bileti olarak düşünecek olursak, bu bilet ile yalnızca stadyuma girebilirsiniz, başka bir ödeme gerçekleştirmeniz olanaksızdır.[3]
Son vakitlerde en çok bilindik olan token türü, NFT (Non fungible token)'dir. NFT'ler kendi türünden başka bir jeton ile takası yapılamayan kriptografik dijital varlıklar olarak nitelendirilmektedir. Dijital zanaat eserleri, farazi hakikat ortamları ve nesneleri, oyunlar ve bileşenleri ve başka dijital ortama aktarılmış her çeşitli kavram için sahiplik ve telif hakkı NFT oluşturularak satılıp, aktarılabiliyor. Ethereum blockchain'inde çalışan ERC-20 NFT'ler en süregelen olanlarıdır.[4]
Geleneksel piyasalarda uygulanan halka arz işleminin gibi bir operasyon, dijital piyasada token yayınlayan blockchainler için de uygulanmaktadır. ICO (Initial Coin Offering) operasyonu, rastgele bir blockchain yönünden ihracı uygulanan tokenları satarak projeye fon sağlar. Bu fonlar yardımıyla tasarı yaşama geçirilir. Yatırımcılar dahi bu token'ların değerleneceği beklentisi ile projenin ilk adımında bunları satın alırlar. Ancak bu token'ları başka mahsul yahut hizmet alış veriş işlemlerinde kullanamazlar.
Bir başka token türü şayet futbol kulüplerinin taraftarları ilkin olmak suretiyle yatırımcılara sunmuş olduğu “Utility” tokenlardır. Bu token türünde somut bir tasarı yoktur. Sadece kulübün etkin olacağı, başarı yardımıyla kulübün değerinin artacağı, böylelikle de token'ın kıymet kazanacağı vaat edilmektedir. Bu vaadin beraberinde, token alan taraftarlarına, forma tasarımından marş tercihine kadar pekçok hususta söz sahibi olmak, futbolcularla, teknik heyetle, yöneticilerle tanışıp, beraber muhabbet etmek, hususi yapılacak partilere katılmak gibi extra faydalar sunulmaktadır.
Kaynak: https://altcoinhaber.com/
