Söyleşi: Tuğba Koçal
Haber Kaynağı: Manşet Gazetesi
Şeker İş Şube Başkanlı Hamit Dokuzlar ile Şeker Fabrikasının faaliyetlerini, yatırımlarını, dünü, bugünü ve geleceğini konuştuk.
Şeker İş Eskişehir Şube Başkanlığı görevine yeni geldiniz. Öncelikle hayırlı olsun demek istiyorum. Şeker Fabrikasının ve şeker işçisinin Eskişehir için büyük önemi var. Siz neler söylemek istersiniz?
Yeni göreve seçilmiş bir başkan olarak başta bu göreve gelmeme öncülük eden Eskişehir Şube Başkanımız şimdi Şeker- İş Sendikamızın 21. Olağan Genel Kurulunda Genel Eğitim Sekteri olarak seçilen Cengiz Ünder Başkanımıza teşekkür etmek istiyorum. İnşallah bizlere bıraktığı bu ağır ve zor görevi siz değerli işçi emekçi arkadaşlarımıza ve teşkilatımıza layık olarak yapmayı sahsım ve ekibim adına söz veriyorum. Allah mahcup ettirmesin diyerek başlamak istiyorum.
85 yıldır bu şehrin simgesi haline gelmiş bir kuruluş şeker fabrikası Cumhuriyetimizin en önemli kazanımlarından bir tanesidir. Bugün kent içinde kaldı, kokusu var, gürültüsü var diyenler de var. Bu konuda en güzel cevabı bir köşe yazarı arkadaşımız, “Savaş uçaklarının sesinden, Şeker Fabrikası’nın kokusundan rahatsız olan bizden değildir” diyerek vermişti. Aslında kendisi bu cümlesi ile ne güzel özetlemişti Eskişehir’imizi…
ESKİŞEHİR’E EN BÜYÜK SICAK PARA GİRİŞİNİ SAĞLIYOR
Eskişehir Şeker Fabrikasında yıllık üretim miktarı nedir? Kâr oranı ne kadar?
2017 yılında tahminen 850 bin ton civarında pancar işlenecek 110 bin ton civarında şeker yan ürün olarak da Maya ve Yem Sanayi için 36 bin ton Melas, yöremiz hayvan beslenmesinde önemli yer tutan 200 bin ton civarında küspe üretimi gerçekleşmesi hedeflenmektir. Fabrikamız bazında söylemek gerekirse geçen yıl Eskişehir esnafına, çiftçisine, işçisine yani piyasaya 500 milyon TL gibi bir sıcak para girişi sağlamıştır. Şehrimize böyle bir sıcak para girişi yapan başka bir kuruluş yoktur.
Eskişehir'de üretilen şekerin kalitesi nedir?
Fabrikamızda üretilen şekerin kalitesi oldukça yüksektir. Kampanya döneminde ortalama günlük 21 bin çuval yani günlük bin ton şeker üretiyoruz. Kampanya süresince ürettiğimiz şekeri Mayıs- Haziran ayı gibi bitiriyoruz. Hem Eskişehir piyasası hem de İstanbul piyasası bizim şekerimizi alıyor. Eskişehir şekeri her yer de bulunmuyor. Ayrıca 1 dönüm pancar tarlası 3 dönüm ormana bedel oksijen yayıyor. Faydaları saymakla bitiremeyiz. Çok mübarek bir bitkidir. Hiçbir parçası ziyan olmuyor. Atık maddesi yok her bir parçasını değerlendiriyoruz.
Arıtma tesisi yeteri kadar çalışıyor mu? Şehirdeki koku probleminin yeterince düzeldiğini düşünüyor musunuz?
Arıtma tesisimiz tam kapasite 7 gün 24 saat tam çalışmaktadır. Şeker Fabrikamız bu kentin akciğeri. Arıtma yapılmadan önce koku yaydığı yönünde şikayetler vardı. Ama 3 yıldır asgari seviyesi indirildi. Daha ne kadar iyileştirebiliriz yöntemleri denenmektedir.
“PETROL KUYUSU BU SENE FAALİYETE GEÇECEK”
Fabrikada şeker dışında üretim var mı?
Hep şekerden bahsettik şeker fabrikaları dışında özellikle şunu belirtmeden geçmek istemiyorum. Şu anki Genel Eğitim Sekreterimiz Cengiz Ünder Alkol Fabrikası için “fabrikamızın göbeğinde petrol kuyusu var” demişti. O petrol kuyusu bu sene faaliyete geçecek gibi görünüyor. Genel müdürlüğümüzün bu sene yapmış olduğu yatırımlar sayesinde şekerin atığı durumundaki melastan yüzde 96 oranında etil alkol yaparak Mey grubuna veriyoruz. Daha önce kurulan Bioethanol tesisimiz bu sene üretim yapmaya başlayacak. Bioethanol yüzde 99 oranın saf alkol demektir. Türkiye’de Bioethanol kullanma oranı u oranı yüzde 2’dir. Yani 100 litre benzine 2 litre bioethanol demektir. Dünyada en çok üreten ve tüketen ülkeler Brezilya ve Amerika’dır. Makine Fabrikamız için de “bize yetki versinler bu fabrikalarda tank bile yapabiliriz” demişti. Bunlardan özellikle makine fabrikamız 25 tane Şeker Fabrikasına yedek parça yapıyor. Her türlü ebatta ve şu anki teknoloji ile bile özel sektörde yapılamayacak büyüklükteki dişli kutusu, pompa, döküm atölyesi ile her türlü parçaları şeker fabrikalarına yapan bir kuruluş makine fabrikaları.
Şeker Fabrikasında pancar alımında uygulanan randevu sisteminden memnun musunuz?
Randevulu pancar uygulaması bu sene başlayan bir uygulama. Bizim açımızdan şu an itibariyle güzel bir uygulama olduğu yönünde. Çiftçilerimizden, kamyoncularımızdan aldığımız tepkiler olumlu kamyonlar sıra beklemiyor, randevu saatleri arasında geliyor, pancarını teslim edip gidiyorlar. Fabrikamız açısından da her daim taze pancar geliyor, fabrikamız zorlanmıyor. Fabrikamız bu sene kapasitesinin üzerinde çalışıyor.
Şeker pancarı üreticisi eskisi gibi para kazanıyor mu?
Bunun için öncelikle maliyetleri bilmek gerekir. Tohum, gübre, ilaç, mazot, sulama, elaman maliyetlerine göre söylemek lazım. Ama benim düşüncem şu, pancar eken çiftçilerimiz için ürettikleri malı satamama gibi bir düşünceleri yok. Fabrikamız ile sözleşme yapıyorlar ne kadar kotaları varsa o kadar ekim yapıyorlar. Örneğin 2 bin ton kotası olan bir çiftçimiz o kadar ekim yapıyor. Tohumundan gübrelemesi veya diğer giderleri için fabrikamız bu sözleşme imzalamış çiftçilerimize bu harcamalar için avans şeklinde ödemeler yapılmakta. Yani pancarı teslim etmeden alacağı miktarın tahmini yüzde 30’a yakını avans olarak ödenmektedir. Bir de pancarını iyi yetiştiren çiftçilerimiz polar üzerinden yani pancarın içindeki şeker varlığına göre ödeme yapıldığı için devletimizin açıkladığı taban fiyatın üzerinde ücret alan çiftçilerimiz vardır. 2017 yılı için açıklanan taban fiyat ton başına 210 TL’dir. Pancar en iyi yetiştiği yer ve anavatanı İç Anadolu Bölgesidir desek yanlış olmaz.
ŞEKER İŞÇİSİ KADRO BEKLİYOR
Şeker işçilerinin en önemli sorunları nedir?
Şeker işçilerinin en büyük sorunu eleman sorunudur. Geçici çalışan arkadaşlarımızın bir an evvel kadroya alınmasıdır. Fabrikamıza 20 yıldır eleman alımı yapılmamaktadır. Çalışan açığı taşeron firmalarının aracılığı ile kapatılmaya çalışılmaktadır. Halbuki geçici olarak çalışan arkadaşlarımız artık bir usta seviyesine ulaşmıştır. Şu an itibariyle Eskişehir Şeker Fabrikamızda 106 tane geçici işçi arkadaşımız kalmıştır. Bunun yanı sıra 750 civarı taşeron işçi arkadaşımız çalışmaktadır. Bununla ilgili Eskişehir Milletvekillerimizden, siyasi parti temsilcilerimizden ve özellikle Maliye Bakanımız Sayın Naci Ağbal’dan müjdeli haberler beklemekteyiz.
Şeker Fabrikasının özelleşmesi hakkında son durum nedir? Bu konuda sizin düşünceniz nedir?
Şu anda şeker pancarıyla ilgili çok ciddi oyunlar oynanıyor. Eğer şeker fabrikaları portföy grupları halinde özelleşirse 25 şeker fabrikasından 7- 8 tanesinin kalacağı söyleniyor. Diğerlerinin de kapanması demek zaten doğu bölgesinde fabrikalarımız kâr amaçlı değil soysal amaçlı kurulmuştur. Fabrika bulunan illerimizde terörün az olduğunu görebiliyoruz. Buraları kapatır veya satarsanız yerine ne koyacaksınız? Eğer koyamazsınız bomba atmış olursunuz. Bu fabrikalara yazık etmeyelim. Özelleştirilecek diye yıllardır çivi dahi çakılmıyor. Kalifiye eleman azlığı sebebiyle 3 kişinin yapacağı işi 1 kişi yapıyor. Özelleştirme olacaksa üretici- işçi ve devletin içinde olacağı yeniden yapılandırma modeli olmalıdır. Bu model Polonya örneğinde yaşanmıştır. Önce özelleştirip sonra tekrar devlet şeker fabrikalarını kendi eline almıştır. Et Balık‘dan Süt Kurumundan, Seka’dan ders çıkarmalıyız. Et Balık satıldı bugün eti nasıl ucuz yiyeceğiz diye düşünüyoruz. Süt kurumu satıldı süt fiyatlarını konuşuyoruz. Kapanan şeker fabrikalarından ortaya çıkacak şeker açığı NBŞ (Nişasta Bazlı Şekerler) ile kapatılmaya çalışacak.
NBŞ, özelleştirmeden sonra yaşanan en büyük sorundur. Dünya’da NBŞ oranları yüzde 1 ila yüzde 2 oranlarında iken ülkemizde yüzde 10 dur. Ve her yıl bakanlar kurulu kararı ile yüzde 50 oranında artırılmaktadır. Ülkemiz pancardan şeker üreten Avrupa ülkeleri arasında Fransa ve Almanya’dan sonra üçüncü sıradadır. Fransa üretiminin tamamını şeker pancarından sağlıyor, ülkede NBŞ üretimi yok, Almanya’nın ise NBŞ üretimi toplam şeker üretiminin sadece yüzde 2,5’u kadardır. Polonya NBŞ için yüzde 3,9 kota uygularken, İngiltere üretimini tamamen şeker pancarından elde ediyor. Yani Avrupa şeker pancarına sahip ve üreticisine korumak için NBŞ kotalarını düşük tutuyor. Özellikle Genel Başkanımız Sayın İsa Gök, Genel Merkez yöneticilerimiz ve bizler halkımızın sağlığını ilgilendiren konularda insanları bilinçlendirmek anlamında gerek basın yayın organları gerekse TV programları ile sorumlu bir sendikacılık örneği göstererek kararlı bir şekilde NBŞ ile mücadelelerimize devam etmekteyiz. Şeker Pancarı bu ülkenin tarihidir, kültürüdür, hafızasıdır, geleceğidir. Şeker pancarı stratejik tarım ürünüdür ve mili bir davadır. Elbette ki emsalleriyle her platformda yarışabilen, kazanabilen ve AB ülkelerinin gıpta ile baktığı şeker sektörü hepimizin ortak arzusudur.
“BİZ DEVLET FABRİKALARI DA BİRER TORKU OLABİLİRİZ”
Torku örneği hakkında düşünceniz nedir? Eskişehir'de böyle üretim ve markalaşma olabilir mi?
Torku bir Pancar Kooperatifi kuruluşudur. Biz devlet fabrikaları da birer Torku olabiliriz. Olmak için de bazı yatırımlar Genel Müdürlüğümüz bünyesinde devam ediyor. Yine bu sene faaliyete geçecek olan 1, 2, 5 Kilogramlık perakende şeker paketleme tesisi kurulma aşamasında.
Alpu'da kurulması düşünülen termik santralin şeker üretimine zararı olacağını düşünüyor musunuz?
Termik Santral ile ilgili bazı adımlar atılıyor. Eskişehir kamuoyunda kabul görmediğini, tepkiler aldığını okuyoruz. Tarım arazilerine zarar verir mi, bunları işin uzmanları cevap vermesi lazım. Kimsenin yapılacak yatırımlara karşı olmadığı aşikar ama termik santral konusu halka anlatılmalı uzman kişiler tarafından bilgilendirme toplantıları yapılmalı örnekler üzerinden beni ve insanları korkutuyor. Tabi bunun yanında istihdam aynı fabrikamız gibi üreteceği katma değer, milli kaynaklarımızın değerlendirilmesi konusunda herkes hem fikirdir herhalde. Bu işin çevre, sağlık, tarım boyutlarını tartışmak zorundayız diye düşünüyorum.
