Eskişehir’in havacılıktaki serüveni
Eskişehir fiziki yapı olarak düzlük bir sahiptir bu özelliği sayesinde ve Türkiye'nin orta kısmında yer alp her yöne rahatlıkla ulaşalabilen bir merkezde olmasıyla birlikte havacılık alanındaki çalışmaların yapılmasına elverişlidir. Kayseri'de açılan bir uçak fabrikasının kolu olarak çalışmaların yapılmasının haricinde bir uçuş okuluna da sahiptir. Günümüzde dahi Eskişehir denilince akla ilk gelen şehrin havacılığıdır. Atatürk'ün manevi evlatlarından, Türk
havacılığının ilk kadın pilotlarından biri ve dünyanın ilk kadın savaş pilotu olan Sabiha Gökçen de Eskişehir'de havacılık eğitimi almıştır.
Eskişehir'de havacılık faaliyetlerinin başlaması cumhuriyetin kuruluş dönemine denk gelmektedir. Daha önce İstanbul Yeşilköy'de kurulan ve daha sonrasında kapatılan okul, 1925 yılında Eskişehir'de Hava Okulu olarak yeniden açıldı. Sabiha Gökçen'in aktardığına göre; şehirde açılan Eskişehir Tayyare Okulu'nda eğitim iki yıl sürmekteydi. Atatürk'ün de dediği gibi bu okulda hem askeri disiplin hem de havacılık disiplini egemendi. Bu ikisini birden benimsemeyenler çok çabuk ortadan silinip gidiyordu.
1928 yılından itibaren de, havacılığın diğer ihtisas branşlarına ait elemanlar ihtiyaç duyuldukça birer birer kurulan okullarda yetiştirilmeye başlandı ve bunlar Eskişehir'de toplandı. Aynı yıl astsubaylardan da pilot yetiştirilmeye başlandı. 1930 yılında Fransa'da eğitimlerini tamamlayan ilk uçak mümühendislerimiz yurda dönmeye başlamıştır. Bunların içinde uçak gövde yapımı ile ilgilenen Selahattin Reşit (Alan) Bey Eskişehir Tayyare Fabrikası'nda işe başlamıştır.
ESKİŞEHİR’DE ÜRETİLEN İLK UÇAK MMV-I SELAHATTİN REŞİT (ALAN) BEY
Selahattin Bey Türkiye'de uçak yapabileceğini ispatlamak için ortaya atılır. Selahattin Alan, Eskişehir Tayyare Fabrikası'nda görevli bulunduğu sıra-da kendi inisiyatifi ile MMV-I Müdafaa-i Milliye Vekaleti-I) kodlu eğitim ve keşif uçağı projesini hazırlar. Ancak o zamanki kadrolarda uçak gövde teknisyenlerine, aerodinamikçilere, statikçilere, uçak ressamlarına, imalat metod mühendislerine yer verilmemiştir. Gerekli aerodinamik nitelikleri test edecek rüzgar tüneli de yoktur. Tüm bu imkansızlıklara rağmen fabrikanın marangoz
atölyesi usta başlarından Mehmet ile birlikte küçük bir imalat ekibi kurup prototip imalatına başlar. Yapılan eğitim uçağı MMV-I olarak adlandırılmıştır. Uçak yapılan denemelerde başarılı manevralar gerçekleştirmiştir. Havada 2,5 saat kalan ve 220 km/saat hıza ulaşan iki kişilik uçağın uçuş tecrübeleri 1932 Ekim ayında başarı ile sonuçlanmıştır. Ancak Milli Müdafaa Vekaleti'nden gerekli destek görülmediğinden prototip olarak kalmış, Selahattin Bey de Eskişehir Tayyare Fabrikasından istifa ederek ayrılmak zorunda kalmıştır.
Aynı yıllarda Eskişehir basınının verdiği bir habere göre de Türkkuşu tesislerinin açılacağı duyurularak, Hava Kurumu'nun pek yakında talebe kaydına başlayacağı, gerekirse şimdiden teorik derslerin de verileceği belirtilmiştir. Uçuş tecrübeleri ve uygulamalı dersler ancak mart ayı içinde yapılabilecektir. Bu yönüyle de Eskişehir'imiz Türk tayyareciliğini ideal bir merkezi sayılabilecektir. Gazetenin aynı sayısında, Planör uçuşlarında Türkkuşu talebelerinden bir genç, kendi planörü ile dört bin metreye kadar yükselmiş, havada sekiz saatten fazla kalmış ve gece saat yirmiye doğru Pazarcık'ta bir meydana inmiştir. Talebenin bu uçuşu tam bir rekor uçuşu addedilmektedir. Yerel yayın organlarının bildirdiklerine de dayanarak Eskişehir'in havacılık konusunda ne denli büyük bir öneme sahip olduğu, kadın talebelerin de erkeklerle birlikte yetiştirildiği ve eğitimlerden yüksek performans sonuçları alındığı anlaşılmaktadır.
HAVA İKMAL BAKIM MERKEZİ’NİN TEMELLERİ ATILIYOR
Mustafa Kemal'in hava endüstrisinin kurulması için direktif vermesi ile Alman Junkers firmasıyla 7 Eylül 1925'te bir anlaşma yapılmış ve 3.360.000 Türk Lirası olan şirket sermayesinin büyük çoğunluğu devlete ait olan Tayyare, Otomobil ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ) kurulmuştur. Şirket fabrikayı Kayseri'de kurmaya karar vermiş ayrıca Eskişehir’de Junkes Firması’ndan alınan A-20 tipi uçakların son montaj ve onarım faaliyetlerinin yapılacağı bir tesis kurulmasına karar verilmiştir.
7 Eylül 1925 tarihinde kurulmuş olan Kayseri Uçak Fabrikası’nın Hava Müfettişliği emrine verilmesi ile Fransa’da yetişen Türk mühendisleri görev yapmaya başlamışlardır.
1925 yılında Eskişehir’de Tayyare Mektebi kurularak Ekim 1925 yılında ilk mezunlarını vermiştir.
1925 yılında İzmir Halkapınar Uçak Tamirhanesi’nden getirilen birimlerle kurulan Eskişehir Hava Tamirhanesi bugünkü hava İkmal bakım merkezinin çekirdeğini oluşturmuştur.
Kaynak: ETO 130 Yıl Belgelerle Eskişehir kitabı
